TARIHIN HAUSAWA A KASAR GHANA KASHI NA DA

0 7,571

Ghana na da ƙasa mai zafi da ke kusa da bakin tekun Afirka ta Yamma. Tana da yawan mutane fiye da miliyan 20. Hausawa sune kabila mafi yawa a Afirka ta Yamma, kuma mafi yawancin su Musulmai ne. An fito da harshen Hausa daga wani yanki da ake kira da “ƙasar Hausa,” wani yanki da ke iyaka da kilomita 75,000 kuma ya keta iyakar Nijar da Nijeriya. Sun  fara zama a Ghana kimanin shekaru 500 da suka shude.

A karni na goma sha biyar (15), ‘yan kasuwa Musulmai na farko daga ƙasar Hausa sun isa suka zauna a yankin arewa maso gabashin Ghana. Tare da fadada cinikayya a karni na sha takwas da kuma “yaƙe-yaƙe” na Fulani a karni na goma sha tara,  Hausawa masu  zuwa Ghana ya karu. Hausawa Masu cinikaiya na Birtaniya,  Musulmai, da kuma masu magana da harshen Hausa suka taimaka wajen yada al’adu da kuma yare Hausa a Ghana.

Harshen Hausa yana da masu yinsa dayawa  fiye da kowane harshe a yankin Saharar Afirka, tare da kimanin  mutane miliyan 22 da ke cikin ƙasar, tare da ƙarin wasu yarinkan da suka kai miliyan 17.   Harshen Hausa shine a arewacin Najeriya da Nijar, amma kuma ana magana da harshen Hausa a arewacin Ghana da arewacin Cameroon, kuma akwai manyan al’ummomin Hausa a cikin manyan kasashen yammacin Afirka. Yawancin masu magana da harshen Hausa  Musulmai ne,. 

Akwai manyan mawallafa a cikin harshen Hausa, wanda ya hada da littattafai, waƙoƙi, wasan kwaikwayo, koyarwa da ayyukan addinin muulunci, littattafai akan abubuwan ci gaba, jaridu, mujallu na labarai, har ma da fasaha suna aiki.

Rahoton rediyo da talabijin a Hausa yana da yawa a arewacin Najeriya da Nijar, kuma gidajen rediyo a Ghana da Cameroon suna watsa labarai na yau da kullum kamar yadda BBC, VOA, Deutsche Welle, Radio Moscow, Radio Beijing, da dai sauransu. An yin amfani da harshen Hausa a matsayin harshen koyarwa a matakin farko a makarantu a arewacin Najeriya, kuma Hausa tana samuwa ne a matsayin nazari a jami’o’in Arewacin Nijeriya.

Bugu da ƙari, an ba da nau’o’in digiri,  masters da kuma PhD a Hausa a jami’o’i daban-daban a Birtaniya, Amurka da Jamus. Har ila yau ana amfani da harshen Hausa a wasu hanyoyin sadarwar kafofin watsa labarun a duniya. Bisa ga yawan lambobin, Hausa ya zama ɗaya daga cikin manyan harsuna na duniya, kuma yana da amfani sosai a cikin wasu ƙasashe na Yammacin Afrika.

Harshen Hausa yakai matakin kaya-tarwa na samun  littattafan mujallu, yawanci kuma ana samun su yanzu a cikin bugawa da kuma rikodin sauti da rikodin bidiyo,  ga wadanda suka isa matakin sama a karatu.

Baya ga burin sha’awa na harshen Hausa da wallafe-wallafensa, nazarin Hausa yana samar da mafi kyawun shiga cikin duniya na Yammacin Afirka ta Yamma. A cikin Yammacin Afirka, akwai haɗin dangantaka tsakanin Hausa da Islama. Harshen  Hausa a cikin harsunan da yawa daga cikin mutanen Musulmi ba na Hausa ba a Yammacin Afrika sun bayyana. 

Hakazalika, al’adun gargajiya na Hausa da yawa, ciki har da irin wadannan abubuwa kamar tufafi da abinci, wasu al’ummomin Musulmai suna raba su. 

Saboda matsayi mafi rinjaye wanda harshen Hausa da al’adu suka dade, nazarin Hausa ya ba da muhimmin batu ga sauran yankuna kamar tarihin Yammacin Afirka, siyasa (musamman a Nijeriya da Nijar), nazarin jinsi, kasuwanci, da kuma zane-zane. 

Tura Aiyukan Mu Zuwa daya daga cikin social media dake kasa

Leave A Reply

Your email address will not be published.

Translate »